نوشته‌ها

اسکیزوفرنیا یا شیزوفرنی یعنی چه؟

 

اسکیزوفرنیا یا شیزوفرنی یعنی چه؟

اسکیزوفرنیا از نظر لغوی به معنی «روان‌‎¬گسیختگی» است و در پزشکی به نوعی از بیماری¬‌های روان اطلاق می¬‌شود. زمان شروع این بیماری معمولاً دوران نوجوانی یا جوانی است ولی در هر سنی ممکن است آغاز شود. با شروع بیماری، طیف گسترده‌¬ای از علایم نمایان می¬‌شود که تبعات آن در تفکر، رفتار و کارکرد فرد تا مدتها باقی می‌¬ماند. این علایم را می¬‌توان در دسته¬‌های زیر قرار داد:

الف- هذیان: فرد دچار باوری کاملاً مستحکم ولی غیر منطقی می¬‌شود. این باور او با فرهنگی که در آن رشد یافته منطبق نیست و با هیچ دلیل و منطقی تغییر نمی¬‌کند. مثال: اعتقاد به این که اطرافیان دسیسه¬‌ای برای از بین بردن او کرده¬‌اند؛ خائن دانستن همسر در عین وفاداری او؛ باور به این که رسالت بزرگی برای هدایت جهانیان بر دوش او گذاشته شده است؛ مطمئن بودن از این که دوربینی برای کنترل رفتار او در اتاقش کار گذاشته¬‌اند؛ معتقد بودن به آن که دیگران هر چه به فکر او خطور می¬‌کند را می¬‌فهمند.

ب- توهم: فرد صدای کسی را به وضوح می¬‌شنود؛ دقیقاً مانند آن که صدای دیگران را با گوش خود و از اطراف می¬‌شنود. در واقع او این صداها را از درون ذهن خود درک نمی¬‌کند و این نوعی خیالبافی نیست؛ به واقع می¬‌شنود. به این حالت «توهم شنوایی یا شنیداری» می¬‌گویند. فردی صدای یکی از دوستانش را اغلب می‌¬شنید که به او توهین یا امر و نهی می¬‌کرد. فرد دیگری معمولاً متوجه صدای پدر و مادرش می¬‌شد که دارند در مورد رفتار او با هم صحبت می¬‌کنند. توهم همچنین می¬‌تواند از نوع «بینایی یا دیداری»، «بویایی»، «لمسی» و «چشایی» باشد.

پ- تکلم نابسامان: برخی از عباراتی که به کار می¬‌برد خارج از موضوع است یا در موارد شدید ممکن است سخنانش کاملاً بی¬‌ربط به نظر برسد.

ت- رفتارهای نابسامان: فرد رفتارهایی بی¬‌هدف از خود نشان می¬‌دهد. مثال: وسایل زندگی را دور می¬‌ریزد؛ خود را به مدتی طولانی در وضعیتی ناراحت قرار می¬‌دهد، مثلاً در گوشه¬‌ای از اتاق در یک حالت خاص می‌¬ایستد و به نقطه‌¬ای خیره می¬‌شود؛ غذایی که باید بخورد را روی زمین پخش می¬‌کند.

ث- علایم منفی: حالت‌هایی مانند گوشه¬‌نشینی، کم¬‌حرفی، بدون ایده و نظر بودن، خیره شدن، و اراده نداشتن اصطلاحاً علایم منفی این بیماری نامیده می¬‌شود.
فرد مبتلا ممکن است برخی از علایم بالا را داشته باشد و البته طی درمان، این علایم کاهش می‌¬یابد یا از بین می‌¬رود. خوشبختانه با وجود داروهایی که اصطلاحاً «آنتی‌سایکوتیک» نامیده می¬‌شود در بسیاری از موارد در صورت همکاری فرد برای درمان مستمر، بهبودی قابل ملاحظه¬‌ای به دست می¬‌آید. روان¬‌درمانی¬‌ها، خانواده‌درمانی و درمان¬‌های توان¬‌بخشی (مانند کاردرمانی) نیز در کنار درمان دارویی کمک¬‌کننده‌¬اند. الکتروشوک (ECT) هم در دوره‌های حاد بیماری ممکن است به کار رود.
هرچند به ویژه در مواردی که فرد تن به درمان نمی‌¬دهد، ممکن است با بیماری شدیدی مواجه شویم، فرد مبتلا به اسکیزوفرنیا پس از درمان گاهی به قدری بهبودی می‌یابد که دیگر تشخیص بیماری برای کسانی که او را پیش از این ندیده‌اند دشوار می-‌شود. مشاهده خلاقیت¬‌هایی که برخی از این افراد در حین بیماری خود یا پس از دوره حاد آن از خود نشان داده¬‌اند نیز جالب توجه است. نمونه¬‌ای از آن را می¬‌توانید در کارهای برایان چارنلی در تصویر این متن ببینید.

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان