نوشته‌ها

اختلال بیش فعالی کمبود توجه

 

 

اختلال کمبود توجه / بیش فعالی یک اختلال مغزی است. که با یک الگوی مداوم بی توجهی / بیش فعالی- تکانشگریمشخص می شود، و در عملکرد یا رشد فرد اختلال ایجاد می کند.

بی توجهی یعنی فرد از وظایف خود منحرف می شود، دوام ندارد. دارای مشکلات تمرکزاست. و بی نظم است. و این مشکلات ناشی از سرپیچی کردن یا عدم درک نیست.

بیش فعالی به این معنی است که به نظر می رسد فرد به طور مداوم در حال حرکت کردن است. یا بی قراری و صحبت کردن بیش از حد، در موقعیت هایی که این رفتار مناسب نیست.

در بالغین ممکن است با بیقراری شدید باشد یا خسته کردن دیگران با فعالیت های مداوم مشخص شود.

تکانشگری بدین معناست که شخص اقدامات شتابزده ای را انجام می دهد که در لحظه اتفاق می افتد بدون اینکه در ابتدا در مورد آنها فکر کند. و ممکن است پتانسیل بالایی برای آسیب رساندن داشته باشد. یا ممکن است به پاداش فوری یا عدم توانایی در به تاخیر انداختن لذت ها تمایل داشته باشد.

یک فرد تکانشی ممکن است از نظر اجتماعی سواستفاده کند یا به طور مفرط صحبت دیگران را قطع کند. یا بدون در نظر گرفتن عواقب بلند مدت، تصمیمات مهمی بگیرد.

عدم توجه/ بیش فعالی / تکانشگری رفتارهای کلیدی ADHD هستند. برخی از افراد مبتلا به اختلال ADHD تنها با یکی از رفتارها مشکل دارند، درحالیکه دیگران هر دو کم توجهی و بیش فعالی – تکانشگری را دارند. اکثر کودکان دارای نوع ترکیبی ADHD هستند. در پیش دبستانی ، شایعترین نشانه ADHD بیش فعالی است. داشتن مقدار کمی کم توجهی فعالیت حرکتی نامشخص، و تکانشگری طبیعی است.

اما این علایم در افراد دارای اختلال ADHD:

شدیدتر هستند

اغلب رخ می دهند

در زندگی فرد تداخل  ایجاد می کنند یا کیفیت عملکرد اجتماعی فرد را در مدرسه یا کار کاهش می دهند

کم توجهی

افراد دارای نشانه های کمبود توجه ممکن است اغلب:

دچار نادیده گرفتن یا از دست دادن جزِیات، اشتباهات بی دقتی در تکالیف مدرسه، در کار یا در طول دیگر فعالیت ها

مشکل در حفظ توجه درانجام وظایف یا بازی کردن، شامل مکالمات، سخنرانی ها، یا مطالعه طولانی

به نظر نمی رسد گوش کند وقتی مستقیما با او صحبت می کنید

پیروی نکردن از دستورالعمل ها و شکست خوردن در به پایان رساندن تکالیف مدرسه، کارهای عادی و روزمره و وظایف در محل کار، یا به سرعت از دست دادن تمرکزهنگام شروع کردن کار و به سادگی از موضوع اصلی منحرف شدن

در سازماندهی وظایف و فعالیتها مشکل دارد، مانند آنچه که باید به ترتیب انجام شود، مانند نگهداری مواد و وسایل مورد نیاز، داشتن کار آشفته و مدیریت زمان ضعیف و شکست در مواجه شدن با ضرب العجل ها

اجتناب یا بیزار بودن از کارهایی که نیازمند تلاش فکری مداوم است مانند دروس یا تکالیف مدرسه، یا درنوجوانان و افراد بزرگتر، تهیه گزارش، تکمیل فرم ها یا بررسی مقالات طولانی

گم کردن وسایل ضروری برای انجام وظایف یا فعالیت ها، مانند لوازم مدرسه، مداد، کتاب، ابزار، کیف پول، کلید، کاغذ، عینک و تلفن همراه

پرت شدن حواس به آسانی به وسیله افکار یا محرک های غیر مرتبط

فراموشکار بودن در فعالیت های روزمره، ماموریت ها، تماس های بازگشتی و نگه داشتن ملاقات ها

بیش فعالی-تکانشگری

افراد دارای علایم بیش فعالی-تکانشگری ممکن است اغلب:

دچار بی قراری و احساس ناراحتی در صندلی هایشان شوند.

در موقعیت هایی که انتظار می رود نشسته باشند صندلیهایشان را ترک می کنند. مانند ماندن در کلاس یا در دفتر

دویدن یا بسرعت راه رفتن یا بالا رفتن در موقعیت هایی که نامناسب است، در نوجوانان و بزرگسالان، اغلب احساس بی قراری کردن

نمی توانند در سرگرمی ها بی صدا بازی کنند یا مشغول شوند

به طور مداوم درحال جنبش، یا در حال حرکت هستند مثل اینکه توسط موتور رانده می شوند

بدون وقفه صحبت می کنند

قبل از اینکه سوال تکمیل شود بطور ناگهانی پاسخ می دهند

صحبت کردن بدون منتظر ماندن برای نوبت در مکالمه، یا تمام کردن جملات افراد

مشکل داشتن برای انتظار در نوبت خود

قطع کردن یا مزاحم شدن در بازی ها، مکالمات، یا فعالیت های دیگران

تشخیص اختلال ADHD نیازمند یک ارزیابی جامع توسط یک متخصص مانند متخصص اطفال، روانشناس یا روانپزشک متخصص در ADHDاست، برای فردی که ADHD تشخیص داده می شود ، علایم کم توجهی/ یا بیش فعالی-تکانشگری باید مزمن یا طولانی مدت باشد. باعث اختلال در عملکرد شخص شود و باعث شود که شخص به سطح زیر رشد نرمال خود برسد. درمانگر همچنین اطمینان حاصل خواهد کرد که هیچ یک از علایم اختلال ناشی از یک وضعیت پزشکی یا روانپزشکی دیگر نیست.

اکثر کودکان دارای اختلال بیش فعالی-تکانشگری در طول سالهای ابتدایی مدرسه تشخیص داده می شوند. برای اینکه یک نوجوان یا بزرگسال تشخیص ADHD را دریافت کند، علایم باید قبل از سن 12 سالگی بروز کنند. علایم ADHD از سن 3 تا 6 سالگی ظاهر می شوند و می توانند تا نوجوانی و بزرگسالی نیز ادامه پیدا کنند.

علایم ADHD می تواند با مشکلات هیجانی یا تربیتی اشتباه گرفته شوند. یا کاملا در سکوت از دست بروند. کودکان خوش رفتار ممکن است با تاخیر تشخیص داده شوند. بزرگسالان با ADHD تشخیص داده نشده، ممکن است دارای  تاریخچه عملکرد تحصیلی ضعیف، مشکلات در کار یا مشکل و از دست دادن روابط ، باشند. علایم ADHD می توانند در طول زمان تغییر کنند. در کودکان کوچکتر دارای ADHD، بیش فعالی-تکانشگری علامت غالب است.

وقتی کودک به پیش دبستانی میرسد علایم کم توجهی ممکن است بیشتر غالب شود. به نظر می رسد بیش فعالی در نوجوانی کاهش می یابد. و ممکن است اغلب به صورت احساس  بی قراری و اضطراب نشان داده شود. اما کم توجهی و تکانشگری ممکن است باقی بمانند. بسیاری از نوجوانان دارای اختلال ADHD با روابط و رفتار های ضد اجتماعی درگیر هستند. کم توجهی، بی قراری و تکانشگری به سمت بلوغ گرایش دارند.

دانشمندان مطمئن نیستند که علت ADHD چیست؟ مانند بسیاری از بیماریهای دیگر تعدادی از عوامل می تواند به بروز ADHD کمک کند.

ژن ها

سیگار کشیدن، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر در دوران بارداری

قرار گرفتن در معرض سموم محیطی در دوران بارداری

قرارگرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب، در سن جوانی

وزن کم هنگام تولد

آسیب مغزی

ADHD در مردان رایج تر از زنان است.  و  زنان دارای ADHD  بیشتر احتمال دارد که دارای مشکلات  کمبود توجه باشند.

ناتوانی های یادگیری، اختلالات اضطرابی، اختلال سلوک، افسردگی و سومصرف مواد در افراد مبتلا به ADHD  رایج است.

 

درمان

درحالیکه برای ADHD هیچ درمانی وجود ندارد. درمان های رایجی که در دسترس هستند، می توانند به کاهش علایم و بهبود عملکرد فرد کمک کنند. درمان ها شامل دارو درمانی، روان درمانی، آموزش و پرورش یا ترکیبی ازاین درمان هاست.

منبع :NIH

 

شب ادراری

ناتوانی در کنترل ادرار یا شب ادراری علامت و یا اختلال شایعی است. این اختلال گاهی به تنهایی و گاهی در کنار و همراه سایر اختلالات روان پزشکی دیده می شود. این اختلال را وقتی می توان مطرح نمود که کودک حداقل پنج سال داشته باشد و هنوز توانایی کنترل ادرار خود را ندارد و در رختخواب و یا لباس خود ادرار می کند. این اختلال ممکن است فقط در شب، فقط در روز و یا به صورت شبانه و روزانه (مختلط) روی بدهد.

عدم کنترل ادرار ممکن است عمدی و یا غیر عمدی باشد.

در شب ادراری اولیه کودک هیچ گاه کنترل ادرار را به دست نیاورده است ولی در شب ادراری ثانویه، کودک در مرحله ای حداقل به مدت شش ماه تا یک سال کنترل ادرار را به دست آورده و سپس دچار اختلال و عدم کنترل شده است.
نوع اولیه شایع تر است. شب ادراری در پسرها بسیار شایع تر است. شیوع اختلال با افزایش سن کاهش می یابد. ژنتیک نقش مهمی دارد و اگر یکی از والدین در کودکی مبتلا بوده ، این احتمال در فرزندان بیشتر می شود و اگر هر دو والد سابقه ی شب ادراری داشته باشند احتمال ابتلای فرزندان چندین برابر می شود.

علت:
نمی توان علت واحد و مشخصی برای آن مطرح نمود ولی در نوع اولیه معمول ژنتیک و تاخیر رشدی و تکاملی نقش دارند. در نوع ثانویه ممکن است عوامل استرس زا سبب بروز اختلال شوند؛ عواملی مثل تولد نوزاد جدید، اختلافات خانوادگی و جدایی والدین، مهاجرت و نقل مکان، تغییر مدرسه و… . نوع ثانویه معمولا در پنج تا هفت سالگی روی می دهد.

مـواردي از همراهي شب ادراري با ساير اختلالات روانپزشكي مانند : تـأخير تكـاملي ، اخـتلال بـيش فعالي – كم توجهي و اختلالات رفتاري ديده مي شود.

در مورد بيماريهاي جسمي ماننـد ديابـت، كـم كاري تيرویيد و علل ساختماني و نقايص آناتوميك دستگاه ادراري به نظر مير سد درصد بسياراندكي ازكودكان مبتلا اين مشكلات را داشته باشند در نتيجه بررسي آنها بطور معمـول پيـشنهاد نمـي شـود و بررسي هاي پر هزينه ، تهاجمي و دردناك بستگي به نتيجه معاينه فيزيكي ، شـــرح حـال اخـذ شـده از بيمار و يافته هاي باليني دارد ولي بهتر است عفونت ادراري بخصوص در دختران مبتلاء مـورد بررسـي قرار گيرد.

بررسي نوار مغزي عليرغم انجام زياد آن در كودكان مبتلا به شب ادراري فقط در صورتي تـوصيه مي شود كه در شرح حال و معاينه و تاريخچه كودك يافته اي به نفع صرع پيدا شود .

گاه ديده مي شود كه شـب ادراري متعاقب مصرف برخي از داروهـاي روانپزشـكي رخ مـي دهـد درنتيجه بهتر است در اين مورد نيز دقت نمائيم.

كودكاني نيزهستند كه بنا به بعضي دلايل روانـشناختي آب و مايعات زيادي مصرف مي كنند كه متعاقب آن دچار شب ادراري مي شوند.

شب ادراری یک اختلال خوش خیم و خود محدود شونده است و بهبودی خود به خودی بیشتر در سنین پنج تا هفت سالگی و پس از دوازده سالگی روی می دهد. بدون درمان احتمال بهبودی در هر سال ده تا بیست درصد می باشد.

درمان:
اگر عوامل استرس زا در محیط وجود دارد باید حذف و یا حداقل تعدیل شود. رفع مشکلات خانوادگی ، توجه بیشتر به کودک در موارد تولد نوزاد جدید و کاهش فشارهای ناشی از تغییر محیط از این دست هستند.

باید به اثرات نامطلوب و عوارض ناشی از شب ادراری، خصوصا آسیبی که به اعتماد به نفس می زند و اضطراب و افسردگی همراه توجه نمود و در صورت لزوم اقدام درمانی مناسب به عمل آورد.

اختلالات روان پزشکی محتمل دیگر مثل اختلال نقص توجه/بیش فعالی را باید درمان کرد.

روش رفتاری؛اولین روش درمانی و به شرطی که درست و با حوصله اجرا شود موثرترین روش درمانی است:
مصرف مایعات شبانه شامل آب، نوشابه، چای و میوه های آبدار باید محدود شود. برای موفقیت در این کار والدین هم باید مصرف مایعات را محدود کنند. کودک قبل از خواب حتما روانه ی توالت شود. با استفاده از ساعت زنگ دار هر شب و در نیمه های شب کودک بیدار شده و روانه ی توالت گردد. جدولی برای کودک تهیه شود و شب هایی که کنترل داشته و جای خود را خیس ننموده است ضمن تشویق کلامی یک ستاره و یا صورت خندان در صبح روز بعد برای وی چسبانده شود و طبق قرار وقتی تعداد ستاره ها به حد معینی رسید هدیه ای (مثلا کتاب) برای وی گرفته شود. در مواردی که جای خود را خیس نموده است واکنشی از سوی والدین بروز نمی کند.  اگر کودک تمایل دارد می توان از خود او برای تعویض تشک و یا پهن کردن آن کمک گرفت.

تشکچه ی زنگ دار نیز روش دیگری برای کنترل شب ادراری است. این تشکچه به محض ریزش اولین قطرات ادرار زنگ زده و کودک را از خواب بیدار می کند و از طریق نوعی شرطی سازی سبب بهبود شب ادراری می شود. در صورت شدت اختلال، عدم بهبود با شیوه های رفتاری و همراهی اضطراب، افسردگی، نقص توجه/ بیش فعالی و سایر اختلالات روان پزشکی استفاده از دارو در دستور کار قرار می گیرد.

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان

اختلال تیک

اختلال تیک

“تیک” دو نوع “حرکتی” و “صوتی” دارد.
تیک حرکتی حرکات ناگهانی، سریع، کلیشه‌ای، تکرارشونده و غیرموزون هستند.
تیک‌های صوتی نیز ایجاد صداهای تکرارشونده و کلیشه‌ای و ناگهانی هستند.

تیک‌ها ممکن است ساده یا پیچیده باشند. تیک‌ها ممکن است گذرا یا مزمن باشند. تیک از هر سنی ممکن است شروع شود ولی معمولا تیک‌های حرکتی از ۵ تا ۸ سالگی و تیک‌های صوتی از ۸ تا ۱۱ سالگی شروع می‌شوند. هر فرد ممکن است فقط تیک حرکتی یا تیک صوتی داشته باشد و یا هر دو تیک را به طور همزمان و یا در دوره‌های جداگانه تجربه کند. در مواردی که فردی هر دو تیک را در دوره‌ای از اختلال داشته باشد اختلال وی ” توره” ( یا تورت) نام می‌گیرد.

تیک معمولا زمینه‌ی ارثی دارد. بیش از ۲۵ درصد کودکان ممکن است در طول زندگی تیک را در دوره‌ای تجربه کنند. در اکثر موارد تیک‌ها گذرا هستند و بعد از دوره‌ی کوتاهی خود‌به‌خود بهبود می‌یابند. تیک‌های مزمن بیش از یک‌سال تداوم می‌یابند. تیک غیر ارادی است. تیک‌ها معمولا از حرکات ساده مثل پلک‌زدن و ابرو بالا‌انداختن شروع می‌شوند و در ادامه ممکن است علاوه بر صورت، سروگردن، اندام‌ها و تنه را درگیر کنند و ممکن است تیک‌های صوتی مثل بالا‌کشیدن بینی، سرفه، صاف‌کردن‌گلو و یا تکرار غیرارادی برخی اصوات یا عبارات به آن اضافه شود.

سیر اختلال تیک به صورت طبیعی شامل دوره‌های عود و بهبود علائم است.  در هر دوره‌ی عود ممکن است علائم نسبت به دوره‌ی قبل تغییر کند و شدت آن نیز کم و زیاد شود. در سیر معمول تیک، به‌تدریج تیک‌های ساده‌تر به سمت تیک‌های پیچیده‌تر می‌روند. در نهایت و به طور معمول تیک‌های مزمن در دوره‌ی نوجوانی فروکش نموده و در اکثر موارد قبل از بیست سالگی بهبود می‌یابند. به ندرت ممکن است تیک بعد از بیست سالگی ادامه داشته باشند.

تیک با اختلال نقص‌تمرکز/ بیش‌فعالی و وسواس همراهی زیادی دارد. اختلال یادگیری و تکانش‌گری هم ممکن است با تیک همراه باشند. تیک در دوره‌های پراسترس و با اضطراب، خستگی و بی‌خوابی تشدید پیدا می‌کند. اگر خود فرد و یا اطرافیان به تیک توجه زیادی نشان بدهند تیک تشدید می‌شود. تیک در دوره‌های آرامش، تعطیلی و استراحت و با بی‌توجهی به آن کاهش می‌یابد.  تیک غیرارادی است ولی فرد می‌تواند به صورت ارادی آن را کنترل کند ولی در این صورت تمرکزش کم شده و دچار تنش می‌شود. کودکان بالای ده سال گزارشی از احساس تنش شبیه خارش و یا قلقلک را قبل از بروز تیک در ناحیه‌ی درگیر می‌دهند که با بروز تیک موقتا از بین رفته و مجددا و به‌تدریج شدت می‌گیرد و دور جدیدی از علامت را سبب می‌شود.

توجه زیاد به تیک، دعواکردن با کودک، مجبورکردن او به کنترل تیک و مواردی از این دست سبب افزایش و تداوم تیک شده و ممکن است مشکلات دیگری را هم در کودک ایجاد کنند.
تیک نیاز به درمان دارویی ندارد مگر اینکه:
-خود فرد یا اطرافیان او را اذیت کند
-مشکلاتی در انجام کارهای روزمره‌اش ایجاد کند
-دیگران کودک را مورد تمسخر یا شماتت قرار دهند.

درمان‌های دارویی سبب کنترل تیک می‌شوند تا زمانی که بهبود خود‌به‌خود اتفاق بیفتد. والدین باید:
– به تیک توجه نکنند بلکه به کودک توجه کنند.
-کودک را به دلیل تیک دعوا نکنند.
-استرس‌های پیرامونی کودک را کنترل کنند.

خوب است که کودکان دچار تیک در روزهای اول مدرسه با نظارت و حمایت آموزگار خود توضیحی در مورد تیک به همکلاسی‌های‌شان بدهند. این کار سبب می‌شود که دیگر کودکان با کودک مبتلا همدلی کرده و او را مورد تمسخر قرار ندهند و در عین حال کودک مبتلا احساس راحتی بیشتری خواهد داشت و در نتیجه انرژی و تمرکزش صرف کنترل علائم نمی‌شود. روش ” وارونه‌سازی عادت” از طریق جایگزین کردن یک عادت ارادی به جای تیک غیرارادی زیر نظر درمانگر روش خوب و موثری در کنترل و درمان تیک خصوصا در نوجوانان است.

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان