اختلال نقص توجه بیش فعالی

اختلال نقص توجه / بیش فعالی ( ADHD)، اختلال روانپزشکی شایعی در میان کودکان و نوجوانان است . پسرها بیش از دخترها احتمال دارد که مبتلا گردند .

علایم و رفتارهای کودکانADHD  مشابه نیست زیرا این اختلال به سه نوع تقسیم میشود که هر دسته الگوهای رفتاری متفاوتی دارند :

نوع کم تمرکز :

این کودکان در انجام و پیگیری فعالیتهایی که نیاز به تلاش ذهنی دارد دچار مشکل می شوند . فعالیتهایی مانند تکالیف مدرسه و تمرین های عملی فوق برنامه مانند تمرین موسیقی یا نقاشی نمونه های معمول فعالیتهایی هستند که کودک آنها را به کندی انجام میدهد ،  زودتر از معمول خسته شده یا حواسش به راحتی پرت میشود . اغلب به نظر میرسد که کودک پشتکار کافی ندارد و فعالیتها را نیمه کاره رها می کند . در مطالعه درسها ممکن است دایما توی فکر برود و علیرغم آنکه ظاهرا در زمان طولانی پای مطالعه است اما به کندی پیش برود . جالب اینکه همین کودک ممکن است به مدت طولانی به راحتی روی بازیهای کامپیوتری یا تماشای تلویزیون یا فعالیتهای مشابه سرگرم کننده متمرکز باشد و همین مساله باعث میشود والدین احساس کنند که عمدا بر سر تکالیفش تمرکز نمیکند .

عدم توجه به جزییات ، باعث اشتباهات زیاد ناشی از بی دقتی میشود که این مساله علاوه بر رفتارهای روزمره ، در انجام تکالیف یا عملکرد کودک در امتحانات کتبی نیز منعکس می گردد .

والدین این کودکان ممکن است شکایت کنند که وقتی او را صدا میکنیم یا در حال صحبت با او هستیم انگار نمی شنود یا دیر به خودش می آید . همین مساله باعث میشود وقتی به او دستوری داده میشود یا درخواست و سفارشی میشود آنرا فراموش کند یا درست متوجه نشود و علیرغم تذکرات فراوان اشتباهاتش را دوباره تکرار نماید .

گم کردن وسایل ، فراموش کردن کارها ، جا گذاشتن اشیا و حواس پرت بودن ، نمونه های دیگری از مشکلات توجه و تمرکز  در زندگی روزمره هستند . اتاق نامرتب ، وسایل به هم ریخته و کودکی که از نظر والدین ، شلخته و بی نظم است از سوی بزرگسالان دایما مورد سرزنش قرار می گیرد .

نوع بیش فعال / تکانشگر

این کوکان از همان ابتدا پر فعالیت و بی قرار هستند . برای آنها  دشوار است که در جایی که باید ، نشسته باقی بمانند . وقتی باید بنشینند اغلب وول میخورند و دست و پایشان را تکان می دهند . از جاهای نامناسب ممکن است بالا بروند . بازی کردن آرام و کم سر و صدا برایشان دشوار است . انگار که موتوری در آنها روشن است که آنها را به حرکت وادار میکند . خیلی دیر خسته میشوند . والدین از پر حرفی آنها شکایت میکنند .

تکانشی بودن باعث میشود شتابزده رفتار کنند ، ناگهانی واکنش نشان می دهند و پیش از اقدام به کاری نتوانند بیندیشند و پیامدهای آن را در نظر بگیرند. در واقع وقتی فکر ، میل یا خواسته ای به ذهنشان میرسد نمیتوانند آن را بازداری کنند و در نتیجه مثلا وسط حرف دیگران می پرند ، سوالات را پیش از آنکه کامل شود پاسخ میدهند و انتظار کشیدن برای چیزی که میخواهند برایشان بسیار سخت است .منتظر نوبت ماندن ، کنترل کردن خشم  و صبر کردن برای رسیدن به خواسته ها از جمله دیگر مواردی است که در آن مشکل دارند .

نوع مرکب

این نوع ADHD  از دو نوع قبلی ، ظاهرا شایع تر است و علایم هر دو نوع را در بر میگیرد .

علل

ADHD  به دلیل رژیم غذایی ، مصرف شکر یا افزودنی ها ، واکسنها یا رفتار والدین ایجاد نمی شود . این اختلال پایه هایی زیستی دارد که مربوط به عملکرد مغز است . به زبان ساده فعالیت مغز این کودکان در برخی نواحی تا حدی کمتر از میزان لازم است . تحقیقات ، نقش عوامل ژنتیکی را در ابتلا به ADHD  نشان داده اند و در مواردی نیزعواملی چون زایمان زودرس ، وزن بسیار کم تولد و صدمه به مغز می تواند موجب علایم ADHD  گردد .

تشخیص

هیچ آزمون ، پرسشنامه یا روش دیگری نیست که بتوان بر اساس آن تشخیص ADHD  را مطرح کرد . تشخیص صحیح ، گاه به این دلیل دشوار می گردد که علایم این اختلال ممکن است در سایر اختلالات روانپزشکی نیز وجود داشته باشد.  تفکیک علایم و تشخیص صحیح ، متکی بر ارزیابی بالینی روانپزشک کودک و نوجوان است .

از طرفی هر کودکی که پر فعالیت یا حواس پرت به نظر میرسد لزوما دچار ADHD نیست و  از طرف دیگر، موارد خفیف یا متوسط ADHD  ممکن است ناشناخته باقی بماند . همه کودکان ، گهگاه ممکن است کم تمرکز به نظر آیند یا فکر نکرده رفتار کنند ؛ به ویژه وقتی مضطرب یا هیجان زده هستند .اما تفاوت کودکADHD  در این است که علایم او در طول زمان و در شرایط مختلف نسبتا پایدار است و عملکرد او را از لحاظ تحصیلی ، اجتماعی و در خانه تحت تاثیر قرار می دهد .

درمان

مشکل اصلی در اختلال بیش فعالی نه در “دانستن” که در “توانستن” است. انها می دانند چه کاری را باید و چه کاری را نباید انجام دهند اما در عمل نمیتوانند طبق دانسته های خود عمل کنند. آموزش والدین یکی از اجزای اصلی درمان در اختلال بیش فعالی-نقص توجه است. در کلینیک فوق تخصصی راد برنامه جامعی برای والدین این کودکان ارائه می گردد. آموزش برای کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه باید متنوع و با استفاده از وسایل کمک اموزشی نظیر مالتی مدیا و امثال ان باشد. اعتماد بنفس کودکان مبتلا به واسطه بازخوردهای منفی اطرافیان شکننده است و این موضوع نیاز به درمان را دو چندان میسازد. ناتوانی این کودکان در کنترل رفتار خود و سایر نقایصی که ذکر شد باعث میگردد که آنها دایما دچار ناکامی شوند .آنها برای دست یابی به پیشرفتی که توان آن را دارند نیازمند کمک هستند . خوشبختانه علایم این اختلال در بیشتر موارد ، با درمان مناسب ، کنترل و مدیریت می شود . بسته به شدت علایم و سایر شرایط تعیین کننده ، استفاده از درمانهای دارویی و غیر دارویی انتخاب میگردد .

تجویز داروهای محرک درمان انتخابی بسیاری از کودکان ADHD است  . این داروها با افزایش سطح تمرکز و کاهش علایم مخرب به کودک کمک می کنند که تا حد زیادی از عوارض دراز مدت این اختلال همچون ناکامی تحصیلی ، بازخورد منفی در روابط بین فردی و ضربات جدی  که این شرایط بر اعتماد به نفس کودک وارد می کنند رهایی یابد .

آموزش مدیریت رفتار به والدین ، امروزه جزو تکمیلی درمان این کودکان است . به ویژه وقتی مشکلات رفتاری قابل توجهی در کودک وجود دارد ، والدین به آموزشهایی نیاز دارند که معطوف به مدیریت رفتار این کودکان باشد .

استفاده از مطلب فوق با ذکر منبع بلامانع است.
کلینیک فوق تخصصی راد