چه وقت می گوییم دارویی اعتیادآور است!

چه وقت می گوئیم دارویی اعتیاد آور است؟؟

در واقع، چه فرقی است میان داروهای معدود اعتیاد آور، و دسته بسیار بزرگتر داروهایی که اعتیادآور نیستند؟

متاسفانه تصور بسیاری از مردم از داروی اعتیاد آور، دارویی است که بیمار تا مدت طولانی و حتی تا آخر عمر مجبور به مصرف آنست. این تعریف و تصوّر واضحاً خطا است. اگر چنین تعریفی درست بود، تمام داروهای فشارخون، و دیابت و ….. باید جزو داروهای اعتیاد آور طبقه بندی می شدند.

پس مشخصه ای که دارو های اعتیاد آور را متمایز می کند چیست؟ در واقع داروهای اعتیاد آور دو مشخصه ی مهم دارند:

۱-  ایجاد علائم “سندرم ترک”  (withdrawal syndrome) می کنند.

این علائم در صورت عدم مصرف به موقع دارو در بیمار ظاهر می شوند، ولی نکته مهم تر آنست که این علائم تا پیش از مصرف دارو در بیمار هرگز وجود نداشتند.

مثلا اگر فردی داروی دیابت را مصرف نکند طبیعی است که دچار افزایش قند خون و احتمالا مشکلات جدی تر متابولیک مثل اسیدوز و کتوز و حتی کُما می شود، ولی هیچیک از اینها علائم سندرم ترک شمرده نمی شود! چون قبل از شروع درمان دیابت هم اگر فرد دیابتیک دارویش را درست مصرف نمی کرد دچار همین مشکلات می شد. پس داروی دیابت با این وصف جزو داروهای اعتیاد آور شمرده نمی شود.

ولی حالا مثلا فرض کنید که کسی شروع به مصرف مُرفین می کند. اگر دو ماه مرتب به مصرف ادامه دهد، و بعد دارو را کنار بگذارد، دچار علائم متعددی مثل خمیازه، درد بدن، اسهال، گشادی مردمک، و …. می شود که تا پیش از مصرف این دارو اصلا با آنها مواجه نبود، پس این علائم را می توان علائم سندرم ترک، و مرفین را یک داروی اعتیادآور دانست.

۲-  مشخصه دوم داروهای اعتیاد آور، ایجاد “تحمل” (tolerance) نسبت به آنها در بدن فرد مصرف کننده است که کراراً باعث افزایش دُز لازم برای ایجاد همان مقدار اثر قبلی می شود. یعنی در مورد این داروها، پس از مدتی، دیگر دُز قبلی پاسخگو نیست و باید مقدار مصرف دارو را هر چند وقت افزایش داد. کسی که والپروات سدیم برای کنترل صرع میوکلونیک مصرف می کند، شاید لازم باشد تا آخر عمر هم این دارو را مصرف کند، ولی حتی پس از چندین سال با همان دز قبلی تحت کنترل است. ولی کسی که برای تسکین درد یا ایجاد سرخوشی هروئین مصرف می کند، پس از مدتی برای رسیدن به اثر قبلی مجبور است مقدار مصرف را افزایش دهد.

 

دکتر محسن جوادزاده؛ فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

استفاده از مطلب فوق با ذکر منبع بلامانع است.
کلینیک فوق تخصصی راد