بایگانی دسته ی رادنامه

آموزش نظم به کودکان

کودک اصولا تمایل به ریخت و پاش دارد.
باید نظم و انضباط را به کودک یاد بدهیم. آموزش نظم زمان‌بر است و باید مواظب باشیم به دام وسواس نیفتیم. برای آموزش نظم در ابتدا باید خودمان الگوی مناسبی باشیم.
کودک در مرحله‌ی اول از مشاهده‌ی رفتار ما می‌آموزد. باید یک برنامه‌ی مشخص متناسب با سن، با قوانین ساده برای کودک طراحی کنیم.
از چند مورد آسان‌تر شروع کنید. در شروع برنامه با کودک همراهی کنید.
سعی کنید کاری کنید که برنامه برای کودک جذاب باشد و از انجام آن لذت ببرد.
در پایان کار مثلا جمع کردن اتاق کودک را تشویق کنید. در مورد منافع نظم به زبان ساده و متناسب با سن کودک توضیح بدهید.
داستان‌هایی در مورد بچه‌های بی‌نظم و مشکلاتی که برای‌شان پیش می‌آید برای کودک تعریف کنید. اهمیت وسایل و اسباب‌بازى‌ها را به کودک بگویید. کودکان دیدگاهی راجع به هزینه و زحمتی که برای تهیه‌ی وسایل صرف شده ندارند. این موضوع را متناسب سن‌شان توضیح بدهید. اجازه بدهید کودک هم در مورد برنامه و قوانین حرف بزند و احساسش را بگوید ولی در مورد اجرای برنامه و قانون اصلا با کودک بحث نکنید.
در اجرای برنامه قاطع و مهربان باشید. از فرزندتان بخواهید از وسایل و اسباب‌بازى‌هایش مراقبت کند و راه‌های مراقبت را به او بیاموزید. اگر اجرا کرد تشویق کنید و اگر آن‌ها را خراب کرد تا مدت مشخصی جایگزینی برایش تهیه نکنید. دستورات را در موقع مناسب بدهید: وقتی کودک در حال بازی است از او نخواهید که وسایلش را جمع کند بلکه وقتی بازی‌اش تمام شد دستور را بدهید. اگر کودک در اجرای برنامه و قانون هم‌کاری نکرد متناسب باسن برای او محرومیت‌هایی در نظر بگیرید مثلا تا زمانی که وسایلش را از وسط اتاق جمع نکرده نمی‌تواند تلویزیون را روشن کند. حوصله بکنید، کودک با شما همراه خواهد شد.

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان

رشد

نوزاد تا ۴ هفتگی به صدای زنگ واکنش نشان می‌دهد. برای یک لحظه به اشیای متحرک توجه می‌کند.

شیرخوار از ۴ هفتگی اشیای متحرک را تا خط وسط دنبال می‌کند. اشیا را نگه نمی‌دارد و بلافاصله می‌اندازد.

از ۱۶ هفتگی شیئی را که به کندی حرکت می‌کند به خوبی دنبال می‌کند. با مشاهده‌ی اشیای آویزان بازوانش را به حرکت در می‌آورد.

از ۲۸ هفتگی هریک از دست‌ها را برای گرفتن اسباب‌بازی دراز می‌کند. جغجغه را به صدا درآورده و تکان می‌دهد.

از ۴۰ هفتگی دو شئ را در خط وسط با هم جور می‌کند. سعی می‌کند نوشتن را تقلید نماید.

از ۵۲ هفتگی چیزهای تازه را جستجو می‌کند.

در ۱۸ ماهگی با سه، چهار مکعب برج درست می‌کند. کاغذ را به طور خودبه‌خود خط‌خطی می‌کند و نوشتن را تقلید می‌کند.

در ۲ سالگی از شش یا هفت مکعب برج می‌سازد. مکعب‌ها را شبیه قطار دنبال هم می‌چیند. رفتارهای تازه یاد می‌گیرد.

در ۳ سالگی از نه یا ده مکعب برج می‌سازد. دایره و صلیب را کپی می‌کند. با سه مکعب پل می‌سازد.

در ۴ سالگی چهار رقم را تکرار می‌کند. سه شئ را با اشاره‌ی صحیح نام می‌برد.

در ۵ سالگی مربع را کپی می‌کند. انسانی قابل تشخیص با سر، تنه و دست وپا نقاشی می‌کند. ده چیز را به درستی می‌شمارد.

در ۶ سالگی مثلث را کپی می‌کند. نام خود را می‌نویسد.

رشد طبیعی کلام:
در یک‌سالگی کودک اسم خودش را می‌شناسد. از هدایت‌های همراه با ایما و اشاره مثل ” بای‌بای” پیروی می‌کند.

در یک‌سالگی کلمات مختلط و اصوات نامفهوم به کار می‌برد. از اشارات ارتباطی مثل نشان‌دادن استفاده می‌کند.

در دوسالگی اکثر اشیای رایج را نام می‌برد. عبارت دوکلمه‌ای یا طولانی‌تر به کار می‌برد.

در دوسالگی از تعداد کمی حروف‌اصافه مثل ” در” و ضمایر مثل ” تو”و”مرا” استفاده می‌کند ولی همواره به‌جا به کار نمی‌برد. از دستورات ساده بدون اشاره پیروی می‌کند.

در سه‌سالگی جملات ۳تا۴ کلمه‌ای می‌سازد که فعل و فاعل دارند ولی ساده‌اند. دستورات ۲ مرحله‌ای را اجرا می‌کند. جملات ۵تا۷ سیلابی را تکرار می‌کند.

در سه‌سالگی تکلم کودک برای اعضای خانواده قابل درک است.

در چهارسالگی حوادث گذشته‌ی نزدیک را بازگو می‌کند. سوالات مربوط به محیط اطراف را می‌فهمد. از حروف ربط استفاده می‌کند. افراد غریبه کلام کودک را درک می‌کنند.

در پنج‌سالگی در مورد احساسات صحبت می‌کند. اکثر حروف اضافه‌ی مربوط به مکان (مثل بالا، کنار) و مربوط به زمان (مثل قبل، بعد، تا) را درک می‌کند.

در پنج‌سالگی دستورات ۳مرحله‌ای را اجرا‌ می‌کند.

در شش‌سالگی واژه‌ها را به وسیله‌ی کارکرد تعریف‌می‌کند. انواعی از جملات مرکب دارای ساختار مناسب به کار می‌برد.

در شش‌سالگی تمامی بخش‌های کلام مثل فعل، اسم، صفت، حروف‌ربط و اضافه را به کار می‌برد.

در هشت‌سالگی از خواندن کتاب‌های ساده لذت می‌برد. از لطیفه و معما لذت می‌برد. به‌راحتی مسائل و اندیشه‌ها را بیان می‌کند.

در هشت‌سالگی درخواست‌های غیر‌مستقیم را درک می‌کند مثلا اگر کسی بگوید هوا گرم است آن را به صورت درخواست باز کردن پنجره درک می‌کند. تمامی اصوات کلامی را به شیوه‌ی بزرگ‌سالان تلفظ می‌کند.

 

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان

عصبانیت کودکان

همه‌ی ما در زمان‌هایی عصبانی می‌شویم. کودکان نیز گاهی عصبانی می‌شوند. عصبانیت و خشم نوعی احساس و هیجان و برانگیختگی است. عصبانیت ممکن است در واکنش به طرد‌شدن، تحقیر و مسخره‌شدن، مجبور به کاری گشتن و آزار دیدن باشد. در هنگام عصبانیت افراد می‌توانند احساس خود را بیان کنند و به دیگران بگویند که خشمگین هستند ولی اجازه‌ی پرخاشگری یعنی دادزدن، آسیب‌زدن به دیگران و اشیا، پرت‌کردن و … ندارند. وجود‌‌ تنش و پرخاشگری در محیط خانه و اجتماع، برنامه‌های خشن تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری نامناسب و خشن از عوامل پرخاشگری هستند.

پرخاشگری ممکن است علامت برخی از  اختلالات روان‌پزشکی مثل اختلال نقص‌تمرکز/ بیش‌فعالی، افسردگی و اختلال دوقطبی، اضطراب، اختلال نافرمانی/مقابله‌جویی و اختلال طیف اوتیسم و … باشد. قدم اول کنترل خشم این است که نشانه‌های اولیه‌ی عصبانیت را بشناسیم: لرزش‌صدا، لرزش دست‌ها، تپش‌قلب، سفتی‌عضلات، تنفس‌تند و سخت و …  در زمان بروز علائم خشم هیچ تصمیمی نمی‌گیریم و حرفی نمی‌زنیم. تلاش می‌کنیم تا آرام شویم: عضلات را شل می‌کنیم، آب به صورت‌مان می‌زنیم، قدم می‌زنیم، می‌شماریم و آرام نفس می‌کشیم. بعد از آرام شدن به موضوع فکر می‌کنیم و علت عصبانیت‌مان را بررسی می‌کنیم و سعی می‌کنیم مشکل و مسئله را حل کنیم.  اگر عصبانیت نشانه‌ای از یک اختلال است باید به متخصص مراجعه و از درمان‌های مناسب دارویی یا غیردارویی بهره برد. والدین باید به کودکان روش‌های آرام‌سازی در هنگام عصبانیت را بیاموزند. می توان از حواس مختلف کودکان برای آرام کردن آنها هنگام خشم استفاده کرد: گوش دادن به موسیقی، کشیدن نقاشی، دویدن، بیرون رفتن و قدم زدن، پاشیدن آب به صورت ، فشردن خمیر بازی و …

به کودکان مهارت های ارتباط و بیان و ابراز احساس را بیاموزید. کودکان باید بدانند چگونه قاطع و بدون پرخاش درخواست‌های‌شان را بگویند. روش‌های حل‌مسئله را به کودک آموزش دهید. کودک باید بداند که چگونه برای هر مسئله راه‌حل‌های مختلف را بررسی و بهترین را انتخاب کند. کودک باید یاد بگیرد چگونه از خنده و شوخی در موقعیت‌های سخت استفاده کند و در سخت‌ترین موقعیت‌ها هم به جنبه‌ی خنده‌دار موضوع توجه کند تا آرام بماند. کودک باید کارهای ممنوع و مجاز در هنگام عصبانیت را بشناسد.

کارهای ممنوع :شکستن وسایل، فریاد زدن بر سر کسی، آسیب رساندن به خودشان، قشقرق راه انداختن، پرت کردن چیزی به طرف کسی

کارهای مجاز در عصبانیت:

•   گریه کردن در یک محل خلوت.
  • نقاشی کشیدن.
  • صحبت کردن راجع به موضوع ناراحت کننده.
  • پاره کردن روزنامه های قدیمی یا خط خطی کردن آنها.
•   دور شدن از موقعیت.
  • بازی با گل یا خاک.
  • نفس عمیق و آهسته کشیدن.
  • کمک خواستن.
  • گوش دادن به موسیقی
• رفتن به جایی ساکت و آرام.
  • نوشتن.

نصیحت و سخنرانی نکنید. الگوی خوبی باشید.

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان

مهارت حل مسئله

مهارت ” حل مسئله” یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی است. بزرگ‌سالان باید این مهارت را داشته باشند و به‌کار ببندند و به فرزندشان بیاموزند.حل مسئله در تصمیم‌گیری و رفع و حل مسائل و مشکلات کمک زیادی می‌کند. توان‌مندی حل مسئله سبب می‌شود به‌تر تصمیم بگیریم، مشکلات را پشت‌سر بگذاریم، استرس کمتری تحمل کنیم و عصبانی نشویم. مهارت “حل مسئله” همانند دیگر مهارت‌ها چند مرحله دارد و مهم است که هر مرحله را به درستی و دقت پشت‌سر بگذاریم و وارد مرحله‌ی بعد بشویم.

مرحله‌ی اول

در ابتدا باید صورت مسئله را برای خود مشخص کنیم. صورت مسئله باید مشخصا یک مشکل را مطرح کند، بدون ابهام باشد، قضاوت‌مندانه و خیلی کلی نباشد.در مرحله‌ی اول ما باید تصویر درستی از مسئله‌ی خود داشته باشیم و بتوانیم صورت مسئله را در یک خط برای خود بنویسیم. نوشتن صورت مسئله را جدی بگیرید. حتما روی کاغذ بنویسید. همانند مسائل ریاضیات صورت مسئله هرچه ساده‌تر، دقیق‌تر و مشخص‌تر نوشته شود حل آن راحت‌تر و بهتر است.

مرحله‌ی دوم
در این مرحله به راه‌حل‌های مسئله‌ای که داشتیم فکر می‌کنیم و تمام راه‌حل‌هایی که به ذهن‌مان رسید را روی کاغذ می‌نویسیم. از دیگران کمک بگیرید. عجله نکنید.

مرحله‌ی سوم
در این مرحله تمام راه‌حل های جمع‌آوری شده را با یک‌دیگر مقایسه می کنیم و معایب و منافع هر کدام را مشخص می‌کنیم. در مرحله‌ی سوم به هرکدام از راه‌حل ها بر اساس عیب و حسن‌هایی که دارند امتیاز می‌دهیم و در نهایت به‌ترین راه‌حل که بیش‌ترین حسن و کم‌ترین عیب را دارد را انتخاب می‌کنیم.

مرحله‌ی چهارم
در این مرحله راه‌حل انتخاب شده را به‌کار می‌بندیم و منتظر نتیجه می‌شویم.

مرحله‌ی پنجم

نتیجه را ارزیابی می‌کنیم. اگر مشکل رفع شد که نتیجه مطلوب حاصل شده‌ است و اگر نتیجه‌ی مطلوب حاصل نشد علت را بررسی و پیدا می‌کنیم و آن‌را رفع می‌کنیم. اگر نتیجه حاصل نشد  می‌توانیم از راه ‌حل های دیگری که در مرحله‌ی قبل داشتیم استفاده کنیم.

مهارت حل‌مسئله را جدی بگیرید. به کار ببندید. به فرزندتان آموزش بدهید. او را در انجام آن کمک کنید و وقتی موفق شد تشویق کنید. مهارت‌ها با تمرین به دست می‌آیند.
تمرین کنید.
میان‌بر نروید.
اول ارزیابی راه‌حل‌ها بعد اقدام؛ نه اول اقدام و بعد ارزیابی راه‌حل

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان

نوجوانی

“نوجوانی” دوره‌ی حساسی از زندگی محسوب می‌شود. نوجوانی مشخصات و خصوصیاتی دارد. نوجوانی تقریبا از سن ۱۱ سالگی شروع و در ۱۸ سالگی به “جوانی” می‌رسد. نوجوان به سمت دوستان متمایل می‌شود و از والدین فاصله می‌گیرد. به همین دلیل بهتر است والدین هم دوستان او بشوند.

در این دوره باید والدین فضایی امن و آرام برای نوجوان ایجاد کنند تا بتواند به راحتی حرفش را بزند.
باید به جای امر و نهی، نظر مشورتی به نوجوان بدهند.
به نوجوان اجازه بدهند خودش تصمیم نهایی را بگیرد و جز در موارد خطر، مانع او نشوند.
به نوجوان مسئولیت بدهند.
از او مشورت بگیرند.
با او صمیمی باشند.

نوجوان فکر می‌کند ” همه‌چیز‌توان” است و از پس هر کاری بر‌می‌آید. فکر می‌کند رویین‌تن است و آسیبی نمی‌بیند. فکر می‌کند محور آفرینش و جهان است و همه چیز برای او آفریده شده است. باید به او فرصت اشتباه بدهیم تا بفهمد آن‌چه می‌اندیشد درست نیست. اگر او را محدود نگاه داریم و به جای او تصمیم بگیریم و فرصت آن‌که سرش به سنگ بخورد را به او ندهیم همیشه فکر می‌کند که تصمیمات خودش درست بوده و والدین مانع پیشرفت او و رسیدن به خواسته‌هایش شده‌اند.

نوجوان دوست دارد خودمختار باشد و ممکن است تا حدی خودسری کند و با نظرات بزرگ‌ترها مخالفت کند. به خودمختاری نوجوان احترام بگذاریم. نوجوان تا حدی کم‌تحمل است؛ اگر پرخاشگری کرد با او مقابله‌به‌مثل نکنیم، بلکه نشان بدهیم که از این رفتارش ناراحت شده‌ایم و به او فرصت جبران و عذرخواهی بدهیم.
نوجوان به نظر دیگران راجع به خودش حساس می‌شود و این نظرات برایش مهم است. نوجوان دوست دارد به سرو‌وضعش برسد؛ به او کمک کنیم در حد معقول به این خواسته‌اش برسد.

دکتر محمدرضا کاظمي

فوق تخصص روانپزشکي کودکان و نوجوانان